Czego dotyczy prawo handlowe i gospodarcze?

Prawo handlowe oraz prawo gospodarcze to pojęcia, które często są używane wymiennie, jednakże nie są tożsame. Stanowią podstawę regulacyjną dla działalności gospodarczej prowadzonej przez przedsiębiorców, jak również określają zasady funkcjonowania rynków i stosunków ekonomicznych. Celem niniejszego artykułu jest przybliżenie czytelnikom zasadniczych zagadnień, które obejmują prawo handlowe i gospodarcze, a także wyjaśnienie różnic między tymi dwoma kategoriami. Analiza obu obszarów prawnych pozwoli na lepsze zrozumienie ich roli w kształtowaniu m.in. rynków kapitałowych, konkurencji, a także ochronie praw konsumentów.

Prawo handlowe a prawo gospodarcze

Choć zarówno prawo handlowe jak i prawo gospodarcze regulują działalność w sferze gospodarczej, istnieją między nimi pewne różnice.

Prawo handlowe koncentruje się na stosunkach między przedsiębiorcami, a więc osobami prowadzącymi działalność gospodarczą z zamiarem osiągnięcia zysku. Obejmuje ono przepisy dotyczące takich form działalności, jak spółki handlowe (cywilne, jawne, komandytowe, partnerskie, akcyjne i z ograniczoną odpowiedzialnością), ich funkcjonowania, zakładania, transformacji, a nawet likwidacji. Głównym źródłem polskiego prawa handlowego jest Kodeks spółek handlowych, choć istnieją także inne akty prawne regulujące szczegółowe aspekty funkcjonowania różnych podmiotów gospodarczych.

Prawo gospodarcze, z kolei, obejmuje szersze spektrum zagadnień. Odnosi się to do przepisów prawnych ustalających zasady działalności gospodarczej w ogóle, także na rynku wewnętrznym i międzynarodowym. Zawiera zarówno elementy pracy handlowej, jak i przepisy o charakterze publicznoprawnym, które regulują stosunki między gospodarką a państwem oraz międzynarodowe prawo gospodarcze. Jednym z kluczowych aktów prawnych w tym obszarze jest Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej.

Czym zajmuje się prawo gospodarcze?

Prawo gospodarcze to zbiór norm prawnych regulujących działalność gospodarczą w jej szerokim zakresie. Analizuje ono mechanizmy rynkowe, jak również definiuje ramy dla interwencjonizmu państwowego. Aspekty, którymi się zajmuje, zawierają:

Normy dotyczące swobody działalności gospodarczej, w tym zasady zakładania i prowadzenia działalności przez przedsiębiorców.
Regulacje związane z ochroną konkurencji i konsumentów, zapobieganie praktykom monopolistycznym i nieuczciwej konkurencji.
Zarządzanie własnością intelektualną i przemysłową, w tym ochrona patentów, znaków towarowych i wzorów przemysłowych.
Prawo handlowe międzynarodowe, regulujące przepływ towarów i usług przez granice państw.
Przepisy specjalistyczne, takie jak prawo bankowe, prawo transportowe czy prawo ubezpieczeniowe, stanowiące szczegółowe uregulowania dla określonych sektorów rynku.
Ustanowienie i działalność organów nadzoru gospodarczego, takich jak Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Szerokość tematyczna prawa gospodarczego sprawia, że interakcje między regulacjami prawnymi a mechanizmami rynku stają się kluczowym obszarem analiz prawnych i ekonomicznych.

Podział prawa gospodarczego

Prawo gospodarcze dzieli się na różne gałęzie, które można klasyfikować na różne sposoby. Najczyściej wyróżniane są dwa szerokie zbiory norm – prawo gospodarcze publiczne oraz prawo gospodarcze prywatne.

W ramach pierwszego, prawa gospodarczego publicznego, znajdują się regulacje dotyczące działania państwa w kwestiach dotyczących gospodarki. Przykładowymi dziedzinami są prawo administracyjne gospodarcze, regulujące zasady działania organów administracji publicznej, prawo walutowe, monitorujące obieg pieniądza w gospodarce, czy prawo podatkowe, określające obowiązki podmiotów gospodarczych wobec państwa pod względem opodatkowania.

Z kolei prawo gospodarcze prywatne obejmuje regulacje dotyczące stosunków między podmiotami gospodarczymi. Odnosi się to do takich obszarów jak prawo cywilne, gdzie akcentuje się kwestie związane z umowami handlowymi, prawo konkurencji, służące ochronie rynku przed nieuczciwymi praktykami, czy prawo pracy, zajmujące się relacjami między pracodawcami a pracownikami w kontekście gospodarczym.

Prawo handlowe, z uwagi na swoją specyfikę, zwykle klasyfikowane jest jako część prawa gospodarczego prywatnego, choć posiada wiele unikatowych cech, które wypracowały sobie niezależną pozycję w systemie prawnym.

Prawo gospodarcze publiczne

Prawo gospodarcze publiczne zapewnia ramy, w których przedsiębiorcy mogą prowadzić swoją działalność, jednocześnie dbając o publiczny porządek ekonomiczny, interesy ogółu oraz bezpieczeństwo gospodarcze państwa. Obejmuje ono regulacje, które są egzekwowane przez organy władzy publicznej i charakteryzuje się zastosowaniem środków przymusu państwowego. Do głównych gałęzi prawa gospodarczego publicznego należą:

Prawo administracyjne gospodarcze – określa kompetencje i procedury działania organów administracji publicznej wobec podmiotów gospodarczych, w tym zasady wydawania koncesji, zezwoleń i licencji.
Prawo podatkowe – zawiera zbiór norm określających obowiązki podatkowe przedsiębiorców oraz zasady ich rozliczania z budżetem państwa.
Prawo walutowe – reguluje zasady obrotu walutami oraz działalność instytucji finansowych w tym zakresie.
Prawo antymonopolowe – służy ochronie i promowaniu konkurencji, zabrania praktyk ograniczających konkurencję, jak również nadzoruje koncentrację kapitału, która mogłaby prowadzić do powstania lub wzmocnienia pozycji dominującej na rynku.
Prawo celnego – definiuje zasady obrotu towarowego z zagranicą, w tym ustalanie i pobieranie należności celnych.
Prawo dewizowe – zawiera regulacje dotyczące przepływu kapitału między krajem a zagranicą.

Działania państwa w obszarze prawa gospodarczego publicznego często prowadzą do ustanawiania regulacji, które mają za zadanie chronić interesy społeczne, takie jak ochrona środowiska, zdrowia publicznego czy praw konsumentów. Organami odpowiedzialnymi za nadzór nad przestrzeganiem prawa gospodarczego publicznego są m.in. Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Główny Inspektorat Sanitarny czy Urzędy Celno-Skarbowe.

Prawo gospodarcze prywatne

Prawo gospodarcze prywatne kieruje się zasadą swobody umów oraz równości stron, a jego głównym celem jest regulacja stosunków cywilnoprawnych między przedsiębiorcami, a także między przedsiębiorcami a konsumentami. Koncentruje się ono na ochronie praw jednostek w obrocie gospodarczym oraz umożliwia kształtowanie stosunków prawnych zgodnie z wolą stron. Cechy charakterystyczne prawa gospodarczego prywatnego obejmują:

Prawo cywilne – baza dla większości stosunków gospodarczych, w tym umowy handlowe, prawo zobowiązań oraz prawo rzeczowe.
Prawo handlowe – obejmuje przede wszystkim prawo spółek oraz inne przepisy regulujące działalność firm i ich wewnętrzne struktury prawne.
Prawo konkurencji – chroni wolność działania na rynku i zapobiega nieuczciwym praktykom, jak np. działaniom ograniczającym konkurencję czy nadużywaniu pozycji dominującej.
Prawo pracy – reguluje stosunki zawodowe między pracodawcami a pracownikami, będące istotnym aspektem funkcjonowania przedsiębiorstw.
Prawo własności intelektualnej – zapewnia ochronę twórczości w działalności gospodarczej, w tym praw autorskich, patentów, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, znaków towarowych i oznaczeń geograficznych.

Z prawa gospodarczego prywatnego korzystają przedsiębiorca w celu ustanowienia, zmiany czy rozwiązania stosunków z innymi podmiotami, niezależnie od granic prawnych. Dzięki tej gałęzi prawa, uczestnicy rynku mogą samodzielnie i na własny rachunek kształtować swoje relacje gospodarcze, co jest jednym z fundamentów ekonomii rynkowej.

Czym zajmują się kancelarie specjalizujące się w prawie gospodarczym i handlowym?

Kancelarie prawne, które specjalizują się w prawie gospodarczym i handlowym, świadczą kompleksowe usługi doradcze dla przedsiębiorców oraz innych podmiotów działających w obszarze gospodarki. Ich zadaniem jest zapewnienie wsparcia prawnego oraz optymalizacja działalności biznesowej pod kątem obowiązujących przepisów. Ich usługi obejmują przede wszystkim:

Doradztwo przy zakładaniu i rejestracji przedsiębiorstw, pomocy w wyborze formy prawnej działalności.
Reprezentację klientów w negocjacjach handlowych, doradztwo przy tworzeniu umów oraz ich analiza pod kątem zgodności z obowiązującym prawem.
Obsługę prawną bieżącej działalności przedsiębiorstw, w tym wsparcie w zakresie prawo pracy, prawo handlowe i inne dziedziny prawa gospodarczego prywatnego.
Pomoc w postępowaniach antymonopolowych, w tym doradztwo w zakresie ochrony konkurencji i praw konsumentów.
Reprezentację w sporach sądowych, postępowaniach arbitrażowych i przed organami regulacyjnymi.
Doradztwo podatkowe, w tym planowanie podatkowe i wsparcie w zakresie prawidłowości rozliczeń z budżetem państwa.
Wsparcie przy restrukturyzacji i upadłości przedsiębiorstw, w tym przygotowanie i nadzorowanie procesów sanacyjnych.

Działalność kancelarii specjalizujących się w prawie gospodarczym i handlowym jest zatem nieoceniona dla prawidłowego działania przedsiębiorstw na konkurencyjnym rynku, a także dla optymalizacji ich operacji w zgodzie z zawiłymi przepisami prawa.

W celu uzupełnienia wiedzy z tego zakresu można odwiedzić strony internetowe kancelarii adwokackich, np. http://prawnicybialystok.pl/prawo-handlowe-i-gospodarcze/, lub udać się osobiście do radcy prawnego w swoim mieście.